Fryslân
Zie ook: Leeuwarden Time Machine en Dokkum.
HisGIS Fryslân is het oudste onderdeel van HisGIS. Het komt voort uit het sinds 1988 lopende project Kadastrale en Prekadastrale Atlas fan Fryslân van de Fryske Akademy. Dat hield in het per gemeente uitbrengen van de kadastrale registratie van 1832 én een systematische boerderijreconstructie voor de jaren 1700 en 1640. In 1998 werd begonnen met het digitaliseren van de al uitgegeven en in voorbereiding zijnde delen voor het westen en noorden van Fryslân. In de jaren 2003-2005 werd het systeem vervolgens tot heel Fryslân uitgebreid, met subsidie van het ministerie van OCW en de Mondriaan Stichting. Daarbij zette Tresoar zich met hulp van een groot aantal vrijwilligers in voor het invoeren van data uit de archiefbronnen. Eind 2005 kon zodoende de HisGIS-site gelanceerd worden. Een extensieprogramma, dat gesubsidieerd werd door de Stichting Ruimte voor Geo Informatie en een groot aantal Friese culturele fondsen, leidde in 2007 tot de toevoeging van nieuwe kaart- en informatielagen.
Kaartviewer
Stand van zaken
Het HisGIS is eind 2005 gestart met alleen de lagen 1832 en 1700. Daaraan is een laag van de middeleeuwse kloostergoederen toegevoegd. Deze werd gereconstrueerd is op basis van verkoopgegevens uit de archivalia van de Staten van Friesland uit de jaren 1638-1644.
Op 1 januari 2007 ging een verbredingsprogramma van start met steun van de Stichting Ruimte voor Geo Informatie en een groot aantal Friese culturele fondsen. Ten eerste is daarbij een rasterfunctie ontwikkeld die het mogelijk maakt topografische kaarten en luchtfoto’s als achtergrond te gebruiken. Inmiddels zijn daarmee te raadplegen de 1:50.000 kaarten van de TMK uit 1864 en de 1:25.000 kaarten uit ca. 1930 van de zogenoemde Bonne-projectie. Ten tweede voorzag het project in de toevoeging van de gegevens van alle boerderijen van 1640 (met uitzondering van enkele grietenijen waarvoor reconstructie onmogelijk bleek). Voor dat jaar is een complete registratie bewaard gebleven onder de naam van Stemkohieren, die rechtstreeks met de reconstructie van de boerderijen van 1700 te verbinden is. Een derde onderdeel betrof het maken van een koppeling tussen de kadastrale percelen en het huizenbezit voor Leeuwarden, Bolsward en Joure. Voor die steden en genoemde 'vlek' konden aldus volkstellinggegevens in beeld gebracht worden. Voor Leeuwarden betreft het de volkstelling van 1839, voor Bolsward die van 1837, en voor Joure die van 1829.
Op die fundering zijn sindsdien diverse andere lagen 'gemetseld', met als eerste die van de bewaard gebleven en gelokaliseerde toponiemen (veld- en nederzettingsnamen) uit diverse collecties van de Fryske Akademy. Voor de oudere perioden is van belang een overzicht van de parochiekerken met hun heiligen, de begrenzing van hun parochiegebied en hun landerijen. Verder is het systeem in 2009 uitgebreid met de gegevens van ca. 800 middeleeuwse adellijke steenhuizen, op basis van het boek De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners van P.N. Noomen. Een bijzondere laag is die waarop de vele galgen aangegeven zijn die vóór 1515 in Friesland waren opgericht.
Tot slot wordt in het bijzonder voor het Bildt het zogenoemde Statenregister Bildtpachten van 1737 met de bijbehorende kaarten ontsloten. Het gaat daarbij om grondkavels die meerdere kadastrale percelen omvatten. De ontsluiting gebeurt onder meer door het koppelen aan het stemregister van 1738. Met de invoer van de nodige gegevens is een begin gemaakt voor het kadastrale dorp St.-Jacobiparochie.
Wat de volkstellinggegevens betreft, is het de bedoeling dat meer administraties uit de vroege negentiende en late achttiende eeuw door koppeling van huis- aan kadasternummers aan het systeem verbonden worden. Daardoor kunnen niet alleen de eigenaars maar ook de bewoners en gebruikers, met hun afkomst, religie, rijkdom enz. over een langere periode in beeld komen. In de toekomst zal verder ingezet worden op deze reconstructie van huizen en bewoners, ook voor andere steden en dorpen.
Verantwoording
Het HisGIS-project wordt geleid door J.A. Mol (FA) en S. Strating (FA). Namens Tresoar is de voltooiing tot 13 december 2005 mede gedragen door F. Bosmans, L. Oldersma en J. Steendam. De uitbouw als GIS werd gerealiseerd door S. Strating en S. Urka (FA) terwijl de internetapplicatie vervaardigd werd door D. Drukker (FA). De vormgeving van de site is verzorgd door K. Pot.
De kadastrale en prekadastrale gegevens zijn bijeengebracht door J.A. Mol, P.N. Noomen (FA), S. Talsma (Kadaster) en J.H.P. van der Vaart (FA), met hulp van G. Blom (FA), O. Hellinga (FA), P.L.G. van der Meer (FA), M. Schroor en de vrijwilligers (FA) J. de Beer, C. de Boer, mw. A. Bokkinga, mw. G. van Eunen-Schotanus, D. de Jager, G. de Jong, J. de Jong, C. Jouwsma, W. van der Kooi, J. Post, E. Smits, R. Tolsma, W. Visser, T. Zijlstra, leden van de Historische Vereniging Weststellingwerf en de vrijwilligers van Tresoar: S. Ferwerda, mw. A. Heidstra Rauwerda, mw. Y. Hiddinga, B. Huele, S. Hylkema, mw. W. Koning, S. Maat, J. van der Meer en D. Schreurs.
Wat de gegevens van het Bildt betreft is de invoer van het Statenregister 1737, met de koppeling aan het stemkohier van 1738, verzorgd door A. Bokma, S. Keizer, Tj. v.d. Weg (allen van de werkgroep H[istorise] P[erselen] P[rejekten] van de Stichting Ons Bildt) en D. Zwart (Gemeentearchief St Anna Parochie). In een eerdere fase zijn bijdragen geleverd door K. Broeils, S. Broeils en E. Kuiken. Voor nadere bijzonderheden en meer informatie over de verrichtingen van de werkgroep HPP, zie http://www.stichtinghpp.nl.
Aan het verbredingsprogramma HisGIS 2007 hebben meegewerkt: D. Drukker (FA), J. Faber (HSL), K.F. Gildemacher (FA), O. Hellinga (FA), J. Keuvelaar (Bolsward), S. Maat (Tresoar), P.L.G. van der Meer (FA), J.A. Mol (FA), P. Nieuwland (Tresoar), P.N. Noomen (FA), H. Oly (HSL), Maarten Reiling (NHL), A. Schilstra (Bolsward), W. Schukken (Bolsward), S. Strating (FA) en J. Terra (Bolsward).